AYSTİ VE ŞIVEPS

ÜMRAN ÖZBEY

19
Ağu

AYSTİ VE ŞIVEPS

19 Agustos 2020

"AYSTİ VE ŞIVEPS " TÜRKÇESİ VARKEN

Sevgili Okurlarım;

Yıl 1995. Kayseri'de yaşayan eşimin ailesine ziyaret için aracımızla gidiyorduk. Kırşehir civarında bir benzin istasyonuna girdik. Eşim benzin alırken,yazın o anormal sıcağında biraz serinlemek için ben, on yaşındaki oğlum ve yaşıtı akrabamızın oğlu marketin buzdolabına yöneldik. Öncelikle ben suyumu aldım. Oğlum da durmadan buzdolabının bir aşağı rafına bir yukarı rafına bakıp duruyordu. Benim ''Ne arıyorsun.?'' dememe fırsat kalmadan, içeri yöneldi. Marketde yörenin yerlisi olduğunu sandığım bir görevli vardı. Oğlum ''Amca ICE-TEA yok mu?'' dedi. Görevli şaşkınlıkla bana döndü. ''O ne ki abla '' dedi. Oğlum içeceği tanıtıp bulmasını ister gibi tarif etti. '' Soğuk çay Amca, hem şeftalisi var, hemde limonlusu '' dedi. Görevli ''O nasıl çay yeğenim. Geçin arada taze sıcak çay var. İçiverin.'' dedi. Tabi çocukların ikisi gülüp " Niye ICE-TEA yok" diye hayıflandılar. "Her ne kadar dünyada meşhur olsa da ülkemize yeni gelmiş ürünleri heryer, herkes bilemez, adlarını İngilizce olarak okuyamaz" diyerek izaha çalışsam da nafile, çocuklar bildiklerini veya gördüklerini hepimizin bildiğini zannediyorlar. Bunu anlatmak bizlere düşüyor.

Yıl 2020. Yirmibeş senedir yaz aylarında Antalya'nın otantik ilçesi Kaş'ta yaşamaktayım. İlk geldiğim zamanlar köylüler topraklarının büyük bir kısmını satışa çıkarmışlar. Böylece muhtelif şehirlerden Akdeniz'de yaşamak isteyip de tercihini Kaş'tan yana kullanmak isteyenlerden dolayı buraları her yıl artan nüfusuyla çok kalabalıklaşmaya başladı. Biz eskiler artık yerli halk ile kaynaştık. Bahçe işleri, üretim, hayvancılık v.s.konularında herzaman yardım ve bilgileri aldığımızdan yörenin dilini, adetlerini öğrendik. Bana süt getirdiklerinde '' Gelin hanım şencere boşaldı mı'' dediğinde tenceresini istediğini biliyorum.

Şu anda yine Kaş'tayım. Çarşıya indiğim bir gün küçük bir markete uğradım. Virüs salgınınına tedbiren sıra olmuş, alışveriş sıramızın gelmesi için dışarıda bekliyoruz. Tahmin edersiniz sezon nedeni ile Kaş yine çok kalabalık. İnternette en çok gezilen yer olarak 2. sırada çıkan Kaş'a tatilci akınını hayal edebilirsiniz. Halkın dikkate ve ciddiye almadığı, tedbir zaaflarını şu anda yazmak istemiyorum.

Neyse Kaş'ın yerlisi olduğunu bildiğim bir bey, torunu ile sırada benim önümdeler. Hava herzaman ki gibi çok sıcak. Yaklaşık dokuz yaş civarında olan torun dedesine marketin dışarısındaki buzdolabından bir meşrubatı göstererek ''Dede bana şundan al'' dedi. Dedesi '' tamam ilimanlı, meyvelü olanmı'' dedi. Sırada bekleyen iki modern giyimli bayan gülerek birbirine ''banada ilimanlıdan al'' diye dalga geçmeye başladılar. Ben torunun ne istediğini anlamıştım " Schweppes " istiyordu. "Ben alırım size" dedim. Yukarıda yazdığım gibi yabancı bir ad okunamıyabilinirdi. Bayanlara sinirlendim. "Siz nereden geliyorsunuz" dedim. "Manisa" dediler. "Ben Manisayı görmedim. Tanımıyorum, görmek de isterim, tıpkı sizin Kaş' ı tanıyıp görmek istediğiniz gibi" dedim. "Ülkemizin yedi bölgesi de farklı şive, görgü, geleneklere sahiptir. Her bölgeyede bu ayrıcalıkları tanımak için gideriz. Burda da kendine özgübir yaşam vardır . Kaş'tada şive budur." dedim. Tepkilerini size anlatmak istemiyorum .

Derneğimizde "DRAGOS DÜNYA ve ETNİK MÜZİKLER KOROSU" adıyla bir bölüm açtık. Yaklaşık 62 dilden şarkılar öğreniyoruz. Başkanımız ve koro şefimiz öğreteceği eserlerin sözlerini o dili bilen en yetkili merciden onaylatıyor. Bu çalışmalarımız sırasında karşımıza bir şarkının bir ülkeden 2-3 versiyonu çıkabiliyor. İspanyolcanın Güneyi ayrı bir versiyon, başka bir yöresi ayrı versiyon olabiliyor. Karadeniz bölgesinde Lazca Ardeşen'de başka, Hemşinde farklı şekilde konuşulduğu için şarkınında farklı versiyonları oluyor. Peki kendi özümüzde neden bunu yadırgıyor ve çok acı ki neden alay ediyoruz.

Bir ülkenin bir markası bizdeki bir AVM'de kendi ülkesindeki bilinen adı ile mağaza açıyor. Hadi "buyrun bakalım nasıl okunacağı işi bize düşüyor." Mağaza Almanın mı? Fransızın mı? İngilizin mi?. O dili bilen okuyabiliyor, bilmeyen cahil durumuna düşüyor.

Gençlerin dilimizi korumasını beklerken tam aksine çok üzücü şekilde dilimize yabancılaşıyorlar. Güzel Türkçemizde karşılığı olan herşey yabancılaşıyor. Oysa "Pardon" yerine Afedersinizi, "Çav" yerine , hoşçakalı, "Kanka" yerine Arkadaşı, Dostu,"Okey" yerine Tamamı, Oluru , "Pandemi" yerine Salgını neden kullanmıyoruz. Babamızdan bahsederken neden "Peder " diyoruz.???

Ümran ÖZBEY

19.08.2020

Not İşte günümüzde Türkçesi var olan ama ne yazık yabancısı kullanılan sözcükler

aidat

ödenti

medya

basın-yayın; ortam

aktif

etkin, canlı

medyatik

ünlü, tanınmış

alaka

ilgi, özen, ilişki, ilinti

mesaj

ileti

ambülans

cankurtaran

mesela

örneğin

anormal

olağandışı

mesele

sorun, güçlük

bahsetmek

söz etmek

mevcut

var olan, bulunan

bay bay

güle güle, hoşça kal

mevzu

konu

beyanat

demeç, bildiri

misafir

konuk

cevap

yanıt

misyon

özel görev, özgörev

davet

çağrı

muhtemel

olası

detay

ayrıntı

mücadele

savaşım

dinamik

devingen, etkin, canlı

mülakat

görüşme

dizayn

tasarım

mümkün

olanaklı, olası

doküman

belge

müsait

elverişli, uygun

enteresan

ilginç, ilgi çekici

nesil

kuşak

fakir

yoksul

ofis

işyeri

fark

ayrım

paralel

koşut

fayda

yarar

pasif

edilgin

garanti

güvence

performans

başarım; gösteri; oyun

halef

ardıl

poşet

(küçük) torba

hareketli

devingen

röportaj

söyleşi, görüşme (yapmak)

hayal

düş, imge

samimi

içten; içlidışlı, senlibenli

hayat

yaşam

selef

öncel

hediye

armağan

sembol

simge

hikâye

öykü

sene

yıl

hissetmek

duymak; sezmek, duyumsamak

sivi (CV)

özgeçmiş

ihtimal

olasılık; belki, ola ki

sponsor

katkıcı

ihtiyaç

gereksinme, gereksinim

statik

durağan, duruk

ilham

esin

stres

ruhsal gerilim; gerginlik

imkân

olanak

tahakküm

baskı, zorbalık

internet

bilgisunar

tahammül

dayanma

isim

tahliye

salıverme; boşaltma

kampus

yerleşke

tahmin

kestirim

kaybetmek

yitirmek

takip

izleme, izlem

kelime

sözcük

talep

istem, istek

kıymet

değer

tavsiye

öğütleme, salık verme

konsept

kavram

teklif

öneri

konser

dinleti

temenni

dileme, dilek

kontrol

denetim; denetleme, inceleme

teyit

doğrulama

koordinasyon

eşgüdüm

trent

akım, eğilim

kriz

bunalım

vizyon

görüş; görünüm

lazım

gerek, gerekli

zanlı

sanık

logo

belirtke

zengin

varsıl

12 Yorum

Serdar Taştanog

19 Agustos 2020

İlk yorumu ben yapmak istedim.Benim için çok önemli bir konuya parmak bastığınız için şahsım adına çok teşekkür ediyorum. Ülkemizin her yöresi kültürü ve şivesiyle muhteşemdir. Bu farklılıklar gerçekten bizim hazinemizdir.Yazınızda da bahsettiğiniz gibi biz koro olarak değil bir ülkenin anadiline farklı etnik dillerine bile saygı duyuyor onları baştacı ediyoruz. Ama bu arada kendi dilimizi korumak bizim asli görevlerimizden biri olduğunun bilincinde olmak zorundayız. Unutmayalım dilimizi kaybettiğimiz de bağımsızlığımızı da kaybetmiş olacağız. Allah korusun.Sevgilerimle

Halit Çalışkan

20 Agustos 2020

Ümran hanım yazınızı merakla okudum ve çok sevdim Serdar hocamızın ilk yorumu da çok iyiydi yeni yazılarınızı beklemeye devam ediyoruz teşekkürler tebrikler

Husnu Aydogdu

20 Agustos 2020

Kayboluyoruz kaybolan yıllar içinde. İngiliz ve Arap dili ve kültürü işgali altındayız. Böyle farkında olmadan, sorgulamadan satılmış millet olmuşuz. Yıllardır bu mücadeleyi ben de veriyorum. Bu yazıyı yazanı kutluyor, teşekkür ediyorum.

Esin Tütüncü

20 Agustos 2020

Ümran hanım ne güzel bir konuya değinmişsiniz kutlarım sizi.Ülkemizin yöresel kültür ve dil zenginliğine sahip çıkmamız çok önemli.Gençler malesef modernleşme adına bu zenginliğe önem vermiyorlar.

Derya Şahinalp

20 Agustos 2020

Merhaba Ümran hanım,keşke herkes sizin kadar hassasiyet gösterse,ben de bu konuda rahatsızlık duyuyorum.Dilimizde Türkçe karşılıkları varken yabancılarını kullanmak hoş değil,yavaş yavaş Türkçe'miz bozuluyor.Tebrikler

Hafize EROL

20 Agustos 2020

Ümran hanımcım ne güzel konuya değinmişsin bende Türkçenin bu derece yozlaştırılmasına karşıyım. Kalemine yüreğine sağlık. Hislerime tercüman oldun. Sevgiler

Şenay alper

20 Agustos 2020

Canım, internet hayatımıza gireli genç kuşakla biz yaşlılar dil sorunu yaşıyoruz. Onlar kendi aralarında konuşurken bizler sanki uzaylıları dinliyoruz. Kendimden utanıyorum, geri kalmış birey olduğumu hissediyorum. Z kuşağı ve 65 üstü

Sevgi Bayrak

20 Agustos 2020

Her daim başka güzel konuya değiniyor ve çok da iyi anlatıyorsun. Seni çok tebrik ediyorum.Sevgiler

Nurdan Erakıncı

22 Agustos 2020

Ümran hanımcım ne kadar önemli bir konuya değinmişsiniz kaleminize sağlık. Sevgiler.

Nilgün tezer

22 Agustos 2020

Ümran hn. Yazınızı okurken, Feyza Hepcilingirler hocamızın okudugum kitaplari aklıma geldi. Kaleminize sağlık. Yeni yazılarinizi heyecanla bekliyorum

Suna Gülgüden

23 Agustos 2020

Çok güzel bir konuya değinmişsiniz Ümran hanım!! Tebrikler! =Gerçekten Türk olmak ve Türkçemizle hep gurur duymuşumdur. Türkçe dünyada en çok kullanılan dillerin üst sıralarında yer almaktadır. Dilimizde yabancı dillerden gelen çok fazla kelime mevcuttur ama diğer dillerle kıyasladığımızda hep şükretmişimdir. Çünkü dilbilgisi çok kolay olmamakla birlikte kelimelerimiz kısa ve kolay öğrenilebilecek şekilde düzenlenmiştir. Bunun için her konuda olduğu gibi modern Türkçe'miz için de büyük liderimiz Mustafa Kemel Atstürk'e teşekkür borçlıyuz. Dilimizi korumak ve geliştirmek te bizim görevimizdir.

Serdar Taştanog

28 Agustos 2020

Sayın Ümran hanım Sözcü gazetesi yazarı Sayın Emin Çölaşan da sizin bu yazınızda ele aldığınız bu önemli konuyu yani " Türkçesi varken yerine yabancı kelime " kullanılmasını eleştirdiği 28.08.2020 tarihli yazısına ait linki okurlarınızın okumasına sunmak istedim. https://www.sozcu.com.tr/2020/yazarlar/emin-colasan/tipta-yabanci-sozcukler-ve-turkceleri-6010249/