İBRAHİM MÜTEFFERİKA

  1. Ana Sayfa
DR. JULIA BARTHA

DR. JULIA BARTHA

  • 02
  • Nis

İBRAHİM MÜTEFFERİKA

02 Nisan 2021

Geçtiğimiz günlerde sohbet konumuz İstanbul'un Nagy Pazar'ı ve kitap çarşısı olan Mısır Çarşısıydı. Dünya'da mevcut herşeyden birşey orada mutlaka vardır. İstanbul'a seyahat edecek bütün Macarlar oraya uğramalıdır. Çünkü orada onları bekleyen gurur duyacakları önemli birşey daha bulunmaktadır. Bu özel şey Türk guttenberg İbrahim Müteferrika'nın heykelidir. Türk İmparatorluğu 'nda kitap basımını yerelleştiren Kolozsvár'lı bu eski öğrenciye Türkler sonsuz saygı duyarlar. Çünkü ilk basımevi Onun tarafından kurulmuştur. Bu konudaki belgeleri bilimsel açıdan değerlendirmek için 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren , koşulların elverdiği ölçüde Macar araştırmacılar Türkiye ' deki arşiv ve kütüphanelere girebilmeye başladılar. Genç bir bilim adamı İmre Karácson, İstanbul kütüphanesinde, Riszále'de İslami adlı eserde İbrahim Müteferrika'nın hatıralarını buldu. 20.yüzyılın başından itibaren Müteferrika hakkında bilimsel toplantılar yayınlandı. Rákóczi araştırması ile ilgili olarak bir Türkçe kitap matbaa 'nın yaratıcısı İbráhim Müteferrika tarafından basılınca hem saygınlık kazandı hemde Türkiye genelinde ilgi odağı haline geldi. Rákóczi ile ilgili araştırmacılar tamamen Müteferrika' ya odaklanmıyor, ancak kesinlikle özel bir insanın yaşamını nesillere aktarılmasında katkıda bulunuyor. Şunu not edelim ki Rákóczi ölsede, Müteferrika onun için olağanüstü birer performans olan 17 eser yayınladı. O Osmanlı 'da ilk matbaayı kurdu, aslında bu işe başlarken amacı bir matbaa kurmak değil, tercümanlık yapmaktı.. Mütefferikanın tam olarak doğum tarihini bilmiyoruz. Yeni kaynaklar doğum yıllarını 1674 olarak sunuyor ancak ismi kaydedilmediğinden ve şu ana kadar kimliğini kanıtlayacak bir kesin kaynak ortaya çıkmamıştır. Sadece İbrahim ' in İmparatoruk ' a geldiğinde 18 yaşında olduğunu, ya bir macera ile ya da Türk birliklerine esir düştüğünü, memleketi Kolozsvár'da yetişkinlik çağının eşiğine kadar yaşamış olduğunu bilebiliyouz. Birim papaz olması muhtemel. Zira O zamanlar Transilvanyalı üniterler çok zulüm görüyorlardı, kiliseleri 1689 yılında kapatıldı, belkide bu yüzden gönüllü olarak Türk İmparatorluğuna göç ettiğini göz ardı etmek mümkün değil. Bu soruların cevabını zar zor verebiliyoruz. Tarihsel hesaplamalar destek oluyor. Onun çok güzel bir siyasi kariyeri olduğu güzel bir yaşamı olduğunu biliyoruz. Müteferrika sekreter (sultan meclisi üyesi) olarak 1715 yılından padişahtan ciddi görevler aldı. Padişahın Rodosto 'da Mustafa diye bir tercümanı da olduğu için İbrahim Efendi'nin zamanının çoğunu İstanbul ' da geçirmiş olması muhtemel , prensi orada temsil ediyordu. Birkaç biyografi içeren Riszále anıtımında kendisi için şöyle yazıyor: ′′ Ben Macaristan 'da, Cluj şehrinde doğdum." Osmanlı' da, keskin düşünceli genç adamdım, usta olduktan sonra Türk dili, (Latin ve Arap kaynaklarına göre) rahatlıkla idare edebilirdim. İbrahim Müteferrika ' nın gelişimi işte böyle anlaşılıyor. Müteferrika ' nın tüm siyasi edeplerinin yanı sıra dünya kitap baskılarının son derece dikkat çekici sonuçlarını da tanıdı. 17 eser yayınladı, çoğunlukla sözlükler, askeri tarih eserleri, haritalar.

Tarihi eserler: - Bunlardan en ünlüsü Muhtar as-Sahah-iki cilt Arapça-Türkçe sözlük olarak da adlandırılan sözlüklerdir. Çelebi Kátib, 5 güzel bakır bölmeli haritayı da getiren deniz kampının eseridir. -1730 yılında Tercümen tarihi seyyah, 1720 Afgan Pers savaşını anlatan kitap da basıldı. Tarihi eserlerde, askeri ekipman, şehir ve savunucuların saldırı planının çizimleri özellikle ilginç, çağın askeri teknolojisini araştıranlar için hala sürprizler barındırıyor. Batı Hindistan ' ın (Tarihi Hindi Garb í) özel özelliği, Klaudios ' tan sonra Ptolemaios ' un astronomlarıdır. -Tárihi 'de yayınlanan Orta Asyalı idol ve fatih Timur Lenk' in hikayesi, tarihi şekilleri arasında son derece önem taşıyor. Tarihi Misrilcedid ah ve yeni Mısır tarihini sunuyor. -Bağdat tarihini anlatan Kalifalar Gül Bahçesi ' nin eseri aynı geçit törenine dahil edilmelidir. Tarihi eserlerin yanı sıra dil kitapları ve sözlükler de baskıdan çıkarıldı. Fransızlar özellikle patronluk tasladılar ve açıkçası matbaa fonksiyonuna finansal kaynaklarda yardımcı oldu. ′′ Usulülhikem ′′ kitabı onlar için amaçlandı, -′ Grammaire turku ′′ kitabı, halkların yönetimine dair temel bilgi birikimi yapan eski bir siyasi yardım olarak düşünülebilir. -Füyüzati miknatisiye, manyetik radyasyon hakkında 23 harfli bilimsel bilgilendirme çalışması olan Latin kaynaklarını da kullanmaktan mutluluk duymaktadır. Dünya coğrafyasında okuyucuyu ayarlayan en ünlü ve en popüler kitap Cihanumma ' dır. Sanatı yazmak için kaynak olarak kullanılan Arapça, Farsça ve Latince eserler. Müteferrika İbrahim eserinin ikinci etabında bir tarih dizisi başlattı, ilk cilt Tarih í Ras ít ' tir. Yazarı, imparatorluk tarihçisi Mehmet Rasit Efendi idi. Osmanlı tarihini çağdaş insanlar için özetlemiştir aslında. Tarih í Çelebizade 'den Şeyh Asım Efendi' nin dizinin son hali 1721-1741 tarihinde doğmuştur. Ahvali gavazat der der diyari tarih kitabının yazarı Ömer Efendi 1736-39 Bosna savaşını anlatıyor. Bilinen son form iki ciltlik Farsça bir kitaptır, şuuri Hasan Efendi ' nin yazarı: Kitabi Lisanul Acem. İbrahim Müteferrika 1747 Şubat 6 tarihinde 73 yaşında hayatını kaybetti. Kasımpaşa Kulaksız Cemi önünde Aynalikavak mezarlığına defnedildi. Ancak 1942 yılında mezarı Mevlevi Dervişek Manastırı ' nın mezarına nakledildi. 1732 yılında yaratıcısına geri dönen iyi dostları ve baskı ustaları Kırımlı Abdullah Efendi yanına yerleştirildi.

1.fotograf Dr. Necati Gültepével, a török Nemzeti Levéltár főigazgatójával Isztambulban, a Keletkutató Intézetben. 2011-ben, az Ibrahim Müteferrikáról készülő film forgatásán.

2. fotograf A producer, Kenyeres Gyula,(fent) mellette Erol Cihangir, a Keletkutató Intézet igazgatója, előtte Dr. Halil Acikgöz nyelvész, 2és jómagam. Isztambul, 2011. Az Ibrahim Müteferrikáról készülő film forgatásán. Erol Cihangir ve Gyula Kenyeres ile birlikte.

2011 yılında hayatını ve işini anlatan bir filmin setinde karşınızdaydım. İstanbul Doğu Araştırma Enstitüsü'nde söyleşiler, araştırmacılar ve arşivler yapıldı. Kitap baskılarını Türk yurduna götüren Kolozsvár'li eski öğrencimiz Ibráhim' in ne kadar saygı duyulduğunu görmek harika bir deneyimdi. Onun hatırası kutsansın! Saygılarımla

Dr. Julia BARTHA

02.04.2021

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

4 Yorum

Suna Gülgüden

Suna Gülgüden

03 Nisan 2021
JULIA HANIM BÜTÜN BU DERİN ARAŞTIRMALAR, DETAYLI VE ÇOK DEĞERLİ BİLGİLER, BELGELER VE RESİMLER İÇİN ÇOK TEŞEKKÜR EDERİZ!! TEBRİKLER! EMEKLERİNİZE SAĞLIK!!
Tanju Çığranış

Tanju Çığranış

03 Nisan 2021
merhaba ibrahim müteferrika hakkında verdiğiniz ayrıntılı ve doyurucu bilgiler için teşekkürler
Gülten Aydeniz

Gülten Aydeniz

03 Nisan 2021
O kadar derin bilgiler ki; inanın ilgi ile okudum, bir daha okudum. Haritadaki şehir isimlerini okuyabildim. Cok enteresan. Cok değerli bir insan ömrünü insanlığa vakfetmis. Mekânı cennet olsun. Julia BARTHA hanim cok teşekkür ediyorum.
Serdar Taştanog

Serdar Taştanog

03 Nisan 2021
Macarları hep bizden birileri diye düşünmüş çok yakın hisler duymusumdur.Oglumun adı bile Büyük imparator Attilanin amcasının adını tasimakta. Edebiyata sanata kültüre bilime çok bağlı biri olarak İbrahim mutefferika'nin Türk milletine ve kültürüne yaptığı iyilik, hizmet o kadar büyük o kadar değerli ki değeri olculenez. İşte bunu yapanın yine bir Macar olması benim Macarlara olan sevgimi doruklarda tutmakta.

Yorum Bırakın

E-Mail adresiniz yayınlanmaz.







Yazarın Diğer Makaleleri

Arama Kutusu
Son Girilen Haberler