ŞAFAK IŞIĞI

DR. JULIA BARTHA

ŞAFAK IŞIĞI

05 Nisan 2022

Türk şiiri, özellikle çağdaş Türk lirik şiiri, Macar okuyucular tarafından çok az bilinir. 20. yüzyıl şiirinin bazı temsilcileri Macar antolojilerinde yer almış olsa da, son yirmi yıldır neredeyse bu hiç mümkün olmamıştır. Türkiye kadar büyük bir ülkenin edebiyat ürünlerini takip etmek de mümkün değildir. Mükemmel Macar tercümanlarının titizliği sayesinde nesir türünde verilen çeviri eserler, özellikle modern Türk nesrinin şahsiyetleri Orhan Kemal (1914-1970), Yaşar Kemal (1923-2015), Nobel ödüllü Orhan Pamuk veya İlber Ortaylı’nın kitapları ülkemizde daha fazla tanınmaktadır ama 20. yüzyılın son çeyreğinde mükemmel seçkiler yayınlanmış olmasına rağmen şiir çevirilerine çok az kişi ilgi göstermektedir. Belki bu daha zor, daha kararlı, farklı bir ustalık gerektiriyor ve dili iyi bilmek çeviri yapmak yeterli değildir, edebi çeviri için şair olmak gerekir... Çeviri, yabancı bir halkın kültürünü ve şiirini yorumlamak büyük ve özel bir görevdir. Bunu yapabilmek için uygun bir ruh haliyle birlikte çok daha fazla şeye ihtiyaç vardır. Çeviri bir zerafet, bir tevazu gerektirir... Birini kısmen kucaklamak, kısmen onunla gitmek anlamına gelir... Orijinal düşüncenin aracı dille örtüştüğü sınırı bulmaktır. Türü ne olursa olsun, ruhu yükselten bir duygudur çeviri...

Bu eserin yazarı Güneydoğu Anadolu’da, Gaziantep’te yaşayan Mitat Çıbuk’un, çevirmen Julia Bartha ve şair Vali Gősi ile tanışması büyük bir tesadüftür. 2017 yılında internet üzerinden “bulutta” internet yardımıyla başlayan koordineli çalışmalarla, Mitat Çıbuk’un şiirleri ile Necip Fazıl Kısakürek, Cemal Süreya, Abdurrahim Karakoç, Cahit Sıtkı Tarancı, Ümit Yaşar Oğuzcan, Melih Cevdet Anday, Cahit Külebi, Sezai Karakoç, Ahmet Haşim, Hidayet Karakuş, Özkan Mert gibi şairlerin şiirleri çevirilerek Macarca yayınlandı ve gelecekteki bir şiir antolojisi vizyonunu yansıttı. Güzel olan bu koleksiyondan Mitat Çıbuk’un şiirlerini seçtik.

Mitat Çıbuk’un şiirleri ilk olarak Litera-Tura Müvészeti Magazin, Héttorony İrodalmi Magazin, Altpresso Art Magazin’e ve İrodalmi Epreskert gibi online edebiyat dergilerinde ve Poet.hu’da Macarca çevrimiçi olarak yayınlandı ve okuyucuların beğenisine sunuldu. Ardından Gösi Vali’nin Misztériumok adlı kitabına da dahil oldu.

Bu şiirler seçkin okuyucular buldu, böylece ilk denemeler başarılı oldu. Bu hem şaire, hem de çevirmene ilham kaynağı oldu. Seçimin iyi olduğu muhakkaktı. Enfes sözleriyle Macar okuyucuları büyüleyen bu genç kimdir?

Mitat Çıbuk, Gaziantep’te yaşayan Türk edebiyatı öğretmenidir. Biyografisinde biraz ketumdur, kendisinden çok bahsetmez ama yazıları, sesini şiirlerinin titreşimlerimlerinde hissettiğimiz zengin iç dünyasını daha da fazla ortaya koyar.

Mitat Çıbuk 1974 yılında Elazığ’da doğdu. Üniversite eğitimini Erzurum’da Atatürk Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı bölümünde tamamladı. Türk dili ve edebiyatı öğretmeni olarak şu anda Gaziantep’te bir lisede öğretmenlik yapıyor. Çok üretken bir şair ve yazardır, şiirlerini online Edebiyat Defteri - Kültür ve Sanat Platformu isimli online bir edebi dergide ve www.antolojı.com sayfasında düzenli olarak yayınlamaktadır. İlk kitabı, Ben Anadolu’yum Hey! ismiyle 2007 yılında çıktı.

Şairin kendisi şiirine, Arspoetik’e uyan düşüncelerle böyle tanıklık eder: ”Şiir; gönül şehrinin yangın panayırında aşkın alevlerini toplayıp kelimelere dökmektir. Duygu ve hayal şiirin temel taşlarıdır. Hayal kavuşmak diler, yaşama sevincidir. Duygu gözyaşıdır ve hayal dağlarını yıkar lav misali. İşte bu iki kavram arasında şiir meydana gelir. Kelimeler duygulardan damıtılır, hayal dünyamızda rengini alır.” Şairin dili bazen arkaik, bazen de enteresan, sözlerinde biraz halk edebiyatının, halk dilinin ışığı parlar, adeta bu dilde eğitimli tercümanı test edercesine...

İnce bir cep kitabı olan bu eserden bir seçki, çağdaş Türk lirik şiirine bir göz atmak isteyenler için bir nevi rehber niteliğindedir. Eserin orijinal metnine www.antoloji.com adresinden ve ‘Betekintés a török lírába’ adlı facebook sayfasından ulaşılabilir. Şiirlerin Türkçe başlığı, içindekiler bölümünde bulunabilir.

Öncelikle bizi bu mücevherlerle mest eden şair Mitat Çıbuk’a ve Doğu kültürünün lezzetini ve cazibesini doğru anlayan ve hisseden tercüman Vali Gősi’ye ve illustrasiyonu yapan Dr. Ágnes Kenyeresné Zagyva’ya teşekkür etmeliyiz.

Bu güzel eser, okuyucuyu büyülü Doğu’nun dünyasına götürecektir, bunun zevkini çıkarsınlar!

Macaristan, Karcag,

Dr. Júlia Bartha

05.04.2022

3 Yorum

Nilgün tezer

05 Nisan 2022

Bayan Bartha, Kendi halkım hakkında hiç bilmediğim bilgileri sizden öğrenmek bana cok ilginç geliyor, teşekkürler...

Suna Gülgüden

06 Nisan 2022

Türk ve Macar kültürleri arasındaki elçilik misyonunuz takdire değer, Julia hanım! Bu konudaki bün çalışmalarınızı, araştırmalarınızı ve emeklerinizi alkışlıyorum! Eserlerin her dilde ayrı bir değeri var diyor yazarlar, Gerçekten aynı değeri yakalamaya çslışmak büyük bir hüner ve incelik istiyormuş! Bize verdiğiniz bütün bilgilere teşekkür ediyoruz!

Umran özbey

07 Nisan 2022

Julia hanım bize değerli edebiyatçılarımızı tanıtdığınız için teşekkür ederiz. Ben Anadoluyum hey kitabında kaleme aldıklarını merak etdim. Okuyacağım.