DOÇ. DR. HALUK BERKMEN

• 04
• Haz

GÜZELLİK KAVRAMI

04 Haziran 2023

Güzellik insanda hoşlanma, mutluluk, hayranlık hatta coşku hislerini uyandıran bir niteliktir. Güzellik hissinin dışsal bir etkiden, görüntüden veya melodiden türediği sanılsa da aslında kaynağı içsel hatta ruhsaldır. Kadim filozof Sokrates “Tanrım güzelliği içimde yarat” demiştir.

Immanuel Kant (1724 – 1804) “Kritik der Reinen Vernunft” (Saf Aklın Eleştirisi) adlı felsefi eserinde ‘transandantal estetik’ kavramını ileri sürmüştür. Kant, duyularımızla algıladığımız uzay ve zaman için “sentetik a priori” (bütünsel ve önsel) tanımını kullanmıştır. Transandantal estetik kavramı ile önsel (doğuştan) olan, sonradan öğrenilmemiş olan güzellik duygusunu kastetmiştir. Kant, insanlarda doğuştan var olan ve duyu deneyimini aşan, içgüdü olarak tanımlanabilecek estetik ve simetri duygusuna “transandantal estetik” demiştir.

İnsan bir ruh ve beden bütünlüğüdür ve güzellik hem içsel hem de dışsaldır. İçseldir zira güzel olan kişiden kişiye değişir. Bana güzel görünen bir görüntü başkasına çirkin görülebilir. Dışsaldır zira dıştan gelen bir görüntü veya bir melodi olmasa o anda güzellik duygusu belirmez. Güzel dediğimiz bir görüntünün veya melodinin ortak özelliği içinde denge ve harmoni barındırmasıdır. Harmoni, uyum, düzen ve ahenk içerir. Güzel olanda da uyum düzen ve ahenk vardır. Fakat düzensiz ve karmaşık olanlarda da güzellik bulunur. Örneğin günümüzün modern sanat eserleri gerek resimler gerekse besteler, düzensiz ve karmaşık yapıda olsalar da gizli bir ahenk ve uyum içerirler.

Sanat bir toplumun kültürünü ve dünya görüşünü yansıtır. Günümüzde doğanın ve yaşamın karmaşıklığı ile belirsizliği hem resim hem de müzik eserlerine yansımış durumdadır. Karmaşıklıktan beliren güzelliğe en ilginç örneklerden bir bakterilerle yapılan sanat eserleridir. Bakterileri besin içeren bir kaba koyduğunuzda hızla üreyerek kap üzerinde birtakım karmaşık şekiller oluştururlar. Değişik renkler üreten bakterilerle ilginç şekiller ve tablolar yapmak mümkündür. Bu açıdan bakterilerle sanat yapmak hem bilgi hem de sezgi gerektirir.

Amerika’da her yıl uluslararası bakteri sanatı yarışması düzenlenir. Bu yarışmaya dünyanın her yerinden bakterilerle yapılan sanat resimlerinin fotoğrafları yollanır ve bu resimler hem uzman bir jüri tarafından hem de halk tarafından değerlendirilir. 2017 yılında oğlum Mehmet Berkmen ve M. Penil birlikte girdikleri bir bakteri sanatı yarışmasında hem jüri tarafından hem de halk tarafından birincilik ödülüne layık görüldüler bağlantıda bakteri sanatı eserlerinden birkaç örnekler bulacaksınız:

https://www.theguardian.com/culture/gallery/2015/oct/23/beautiful-bacteria-winners-of-the-2015-agar-art-competition-in-pictures

Bu videoda da bakterilerin nasıl çoğaldıklarını göreceksiniz:

https://www.youtube.com/watch?v=P2pjbwM3KjI

Şu bağlantıda da onunla ilgili Hürriyet gazetesinde yayınlanmış bir yazıyı bulacaksınız.

Sadece inekleyerek Harvard’a giremezsin