Kalite Fransızca kökenli bir söz olup, dilimizde tam olarak karşılığı bulunmamaktadır. Türk Dil Kurumu sözlüğü kalite sözünü nitelik olarak tanımlamakla yetinmiştir. Nitelik ise “bir şeyin iyi veya kötü olma özelliği” olarak tanımlanmaktadır. Kalite sözü çok derin anlamlar içeren bir kavramdır. Ticarette üretilen bir ürünün kaliteli oluşu onun iyi veya kötü oluşu ile değil, ürünün içeriği ile ilgilidir. Yani, ürünün yapıldığı malzeme ve onu yapmak için harcanan zaman ve emek ürüne kalite katar. Elle yapılan ve eşi benzeri olmayan bir vazo fabrikasyon seri üretimden çıkan bir vazodan daha değerli ve dolayısıyla daha kalitelidir. Demek ki, kalite kavramı “değer” ve “içerik” ile yakından ilişkilidir.

Bir nesnenin kaliteli oluşunu tanımlamak kolay olsa da bir insanın kaliteli oluşunu nasıl saptarız? Bir insanın belirgin karakter özelliklerine sahip oluşu onu kaliteli yapar mı? Kaliteli bir insan dendiğinde hem özel hem de değerli düşüncelere ve davranışlara sahip bir insanı kastederiz.  Kaliteli insanda “değerli özelliklerin” de bulunması gerekir. Demek ki, kaliteli nesnelerde değerli bir içerik ve kaliteli insanlarda değerli bir özellik bulunmalıdır. Fakat değer kavramı mutlak olmayıp büyük çapta zaman ve mekâna bağlı göreli bir kavramdır. Bu açıdan bakıldığında kalitenin de göreli olduğu ve kişiden kişiye değiştiği sonucuna varabiliriz.

Kalite kavramı üzerine düşünmüş ve bu kavramı yorumlamış olan Robert Pirsig (1928 – 2017) “Zen ve Motorsiklet Bakım Sanatı” adlı bir kitap yazmıştır. Pirsig insanlarda gördüğü sahteliğin sebebini teknolojik topluma bağlıyor. Ona göre teknolojinin artışı genelde kalitenin azalışına yol açmaktadır. Kalite seri üretimle azalıyor zira ürünlerde değerli içerik diye tanımlanabilecek bir özellik kalmıyor. Tekdüze, birbirinin aynı ve sadece dış görünüşlerinde küçük farklar içeren ürünlerde kalite hepten kayboluyor. Robert Pirsig kalitenin fizik ötesi, metafizik bir kavram olduğunu savunmuş ve “statik kalite” ile “dinamik kalite” diye iki farklı kalite türü tanımlamıştır. Statik kalite nesnelerde, dinamik kalite insanlarda bulunur.  

Dinamik kaliteyi eğitimde tanımlayabiliriz. Kaliteli eğitim denince akla, bilgi değeri yüksek öğretmenlerden oluşan bir eğitim sistemi gelir. Kaliteli bir eğitim sistemi geleneksel yerel kültürle evrensel kültürü bağdaştırabilendir. Bu bağdaşma da okullarında gençlere sadece bilgi aktarmakla sağlanamaz. Öğretim ile eğitimi birlikte götürebilmek önemlidir. Günümüzde, maalesef dünyanın birçok okulunda sadece öğretim yapılmakta eğitim ihmal edilmektedir.

Kaliteli bir eğitim sistemi kaliteli insanlar yetiştirir. Amaç, gençlere sadece bilgi aktarmak değil, aynı zamanda onların topluma yararlı, kültürlerine saygılı birer kaliteli insan olarak yetişmelerini sağlamaktır. Zira kaliteli insan, kendi kültürünü tanıyan ve bilgi sahibi olmaktan öte bilgelik yolunda ilerleyen insandır. Bilge kişi sadece gündelik sorunları çözmeye çalışan ve olaylara kısa vadeli bakan bir insan olmayıp, üreteceği çözümün uzun vadeli etkilerini de hesaplayan ve hem doğal çevresine hem de insanlara bütünsel bakabilen insandır. Demek ki kaliteli insan, olaylara bütünsel olarak bakabilen ve uzun vadeli çözümler önerip uygulayan insan tipidir. Bu çözümler kaliteli olduklarından değerli ve kalıcıdırlar.

Doç. Dr. Haluk BERKMEN

23.05.2021