DOÇ. DR. HALUK BERKMEN

• 27
• Sub

TÜRKÇENİN ESTETİĞİ

27 Subat 2021

İnsanları hayvanlardan ayıran en önemli özellik dildir. Dillerin oluşumu konusu halen tam olarak açıklanmış bir konu değildir. Dünyada birçok dil grubu ve halen konuşulan 7105 dil vardır. Türkçenin iç ve dış yapısı incelendiğinde hem çok eski bir dil olduğu, hem de çok mantıklı, tutarlı olduğu görülecektir. İçyapıdan kasıt sözcüklerin içerdikleri anlam, dış yapıdan kasıt ise sözcüklerin biçimlenişi ve cümle içinde yerlerini alışları, yani sözdizimi kurallarıdır. Yani Türkçe hem öz hem de biçim olarak incelenmeye değer bir dildir.

          Her dil birtakım sözdizimi kuralları (gramer) içerir. Türkçemizde kural dışı yapılar son derece azdır. Türkçenin kurallarını inceleyen batılı dil bilimciler dilimizdeki kural şaşmazlığını öve öve bitiremezler. Turan dil grubunu savunan Alman dil bilimci Max Müller (1823-1900)

“Türkçe grameri okumak bile bir zevktir. Kiplerdeki hünerli tarz, bütün çekimlerde hâkim olan kıyasılık, şekillerde baştanbaşa görülen bir saydamlık, dilde parıldayan insan zekâsının bu harika kudretini duyanları hayrete düşürmekten geri kalmaz” demiştir.

Sözünü ettiği özellikler Türkçenin dış yapısı ile ilgilidir. Ancak sözcüklerin taşıdıkları anlam incelendiğinde ayrı bir derinlik olduğunu da görmekteyiz. Her dil bir iletişim aracı olarak seslerden yararlanır ve kulağa hitap eder. Eğer kulağa gelen sesler hoş ve dengeli (harmonik) iseler o dil estetik bir dildir. Dile ait bir tavır alınacak olursa öncelikle kulağa gelen seslere dikkat etmek gerekir. Estetik tavır, duyusal temele dayalı ve güzelliğin algılanmasıyla ilgili bir bakıştır. Felsefe profesörü olan İsmail Tunalı’ya göre:

          “Estetik tavır, bireysel varlıkla, ya da tek tek /burada ve şimdide/ bulunan var olanla ilgilidir, genel kavramsal nesnelerle değil.”

Bu tanımdan hareketle Türkçeyi ilk kullanan insanların (Ön-Türklerin) doğayı estetik bir tavırla yorumladıklarını söyleyebiliriz. Dünyayı anlamaya ve anladığını aktarmaya çalışan Asya insanı, önce tek heceli kök sözcükler üretmiş, zaman içinde bu kök sözcüklere takılar ekleyerek karmaşık kelimelerle cümleler kurmayı başarmıştır.  

Türki dilleri üretenler bir yandan doğal seslerden yararlanmışlar değer yandan yeni sözcükler türetirken estetik ses uyumuna önem vermişlerdir.  Kök sözcükler birincil şekillerdir. Kök sözcüklerin temel kavramları içermeleri gerekir. Bu temel kavramlar gündelik yaşamda esas olan ve gündelik yaşamın parçası olarak karşımıza çıkan burada ve şimdi ile ilgili kavramlardır. Örneğin doğada görülen çeşitli oluşumlar (ay, su, göl, tağ.), insan vücudunun uzuvları (el, kol, baş, göz...), canlı varlıklar (ana, ata, at, kuş, ayı, fil.....), bedenle ilgili eylemler (koş, al, gir, in, çık, gel, git....) ve kullandıkları nesneler (ok, taş, yay, saz, ip,....) şeklinde temel kavramların tümü tek heceli  kök sözcüklerdir.

Günümüzden binlerce yıl önce konuşulmuş olan Ön-Türkçeden sözcükler halen dilimizde yaşamaya devam ediyorlarsa, nedeni dilimizin doğal oluşu ve az sözcükle çok şey anlatabilme gücüne sahip oluşudur.

Doç. Dr. Haluk BERKMEN

28.02.2021

7 Yorum

ERTUĞRUL ÖZBAĞ

27 Subat 2021

SAYIN HOCAM MÜSAADELERİNİZLE BAZI İLAVELER YAPACAĞIM. YABANCILARIN TÜRKÇEDE ZORLANDIK DEDİKLERİ KELİMELERDE VAR DIR MESELA : YÜZ, BU KELİME YÜZ YÜZE KONUŞMA, YÜZ LİRA, YÜZMEYE GİTME ,YÜZ TÜRLÜ İŞ VS GİBİ YERLERDE KULLANILIYOR.MESELA İÇMEK; SİGARA İÇMEK, İÇKİ İÇMEK, VS GİBİ . BİZİM DİL YAPIMIZIN ÇOK DA DETAYLI BİR YAPIDA OLMADIĞINI GÖSTERİYOR. RUSÇA,FRANSIZCA,ARAPÇA GİBİ DİLLERDE ,ERKEK ,DİŞİ VE NÖTR KELİMELER KONUŞANIN TAMDA NE SÖYLEDİĞİNİ YANSIT MI YOR MU?

Suna Gülgüden

28 Subat 2021

Bir yabancı dil öğretmeni olarak bütün diller ilgimi çeker ve bütün dünya insanları için bu dillerin üyük bir zenginlik olduğunu düşünürüm. İlk insanların çıkardıkları seslerin, kelime ve cümlelere dökülmesi insanoğlunun ne kadar yaratıcı ve zeki olduğunu gösteriyor. Bilinen ilk dilin Sümerlere ait olduğunu ve milattan önce 2 bin yılına kadar da Mezopotamya da Sümerce konuşulduğunu öğrendik. Bugün biz Türklerin kullandığı güzel Türkçemiz Ural Altay dil kuşağından geliyor ve Sümerlerin etnik dilinden türemiş. Sümerlerin etnik dilinden türeyen yegane dildir Türk dilleri. Bu gezegende ilk konuşulduğu düşünülen dilin torunlarıyız. Bu yüzden Türk olduğum için ve Türkçe konuştuğumuz için gurur duyuyorum. Yazınız çok değerli. TEBRİKLER, ELİNİZE SAĞLIK!

Nurdan Erakıncı

28 Subat 2021

Haluk bey güzel bilgileriniz için teşekkür ederiz, kaleminize sağlık.

Oya dinçer

28 Subat 2021

Türkçenin. Estetiği. Nin. Yanına. Türkçenin. Matematiği. Eklenebilirdi. Bütün. Dünyada. Kullanılan. Türkçe. Kelimelerin. Kaç. Tane. Olduğu. Daha. Sonra. Türkçede. Oluşta. Başka. Dillerde. Olmayan. Kelimelerin. Sayısı. Ve. Bunları. Bilmeyen. Ülkelerin. Beyin. Gelişimi. İçin. Kurs. Açılması. Gibi. Yapay. Zekanın. Bilmesi. Yet mez. İnsanın. Öğrenmesi. Gerek. Çok. Önemli bir. Konuya. Değindiğiniz. İçin. Teşekkürler.

TANJU ÇIĞRANIŞ

28 Subat 2021

Nikomedia ailesine hoş geldiniz. Günümüzde maalesef yabancı dil kullanma õzentisini dış mekanlardaki işletmelerde sıklıkla gõrüyoruz. dilimiz gittikçe dejenereleştiriliyor.

Ümran özbey

28 Subat 2021

Dilimizin özü kıymetli ama dejenere olması üzücü. Bir türlü öz türkçemizi sahiplenemiyoruz. Hep alıntı ve yabancı kelimeleri kullanıyoruz. Bankada çalışırken binamız tarihi olduğu için çok turist gelirdi . İngilizce ne istediklerini anlayabilir yönlendirirdim. Döviz bozduracak pek çok çeşitli dillerde turist gelirdi. Çeşitli dillerde, "hangi dili konuşabiliyorsunuz" demeyi yardımcı olmak için öğrenmiştim. Bir turist geldi. İngilizce biliyormusun? Yok. Almanca biliyormusun yok? Fransızca biliyormusun diye fransızca sordum. Bana bir bağırdı parlöv mü? Parlövümü nasıl telaffuz ediliyorsa yanlış konuştun diye sanki Ülkemde senin dilini bilmek durumundayım. Bunu yabancı dil konuşmasında hiç unutmam. Dilini nasıl savundu. Kıymetini korudu. Dilimi doğru konuşacaksa kullan dedi. Bizde öz türkçeyi yeniden yaratacağız diye saçma kelimeler icad ediyoruz.

Gulten Aydeniz

28 Subat 2021

Önce hosgeldiniz. Yazınızı ilgi ile okudum. Türkçe cok derin bir dil ve dünya dili olmasını isterdim. Kendi kendime bütün dillerin kaynağının da Türkçe olduğunu düşünüyorum Cok teşekkür ediyorum.